Start » Twarz 40+ » ABC pielęgnacji » Filtry naturalne

Filtry naturalne

Autor clementine · 15 maja 2014

Uroda 40 plus – filtry naturalne

Filtry naturalne

Filtry naturalne to związki, które potrafią przerywać fotochemiczne reakcje łańcuchowe wywołane promieniowaniem UV. Są to substancje promieniochronne wtórne – w odróżnieniu od substancji pierwszorzędnych, do których należą filtry chemiczne i fizyczne.

Niestety, żaden z filtrów naturalnych nie jest wystarczająco skuteczny, aby mógł służyć jako samodzielna ochrona przeciwsłoneczna, gdyż dają niską ochronę, odpowiadającą SPF 2-4, większość tylko w zakresie anty-UVB. Jednak filtry naturalne są powszechnie stosowane w preparatach ochronnych, obok filtrów fizycznych i chemicznych, gdyż wspomagają protekcję przeciwsłoneczną, a także dostarczają skórze innych ważnych składników, w tym antyoksydantów, które “zmiatają” wolne rodniki powstałe pod wpływem promieniowania UVA.

Popularne filtry naturalne

Melanina

To podstawowy barwnik ludzkiej skóry i jej naturalny środek ochronny przed promieniowaniem UV – zarówno UVB, jak i UVA. Mógłby to być idealny filtr naturalny o szerokim spektrum działania, jednak nasza skóra zawiera jedynie 1% melaniny, a skuteczna ochrona wymagałaby 10% stężenia. Dałoby to kosmetykom szaroczarny kolor, poza tym, melanina ciężko się rozpuszcza, więc jej rozprowadzanie na skórze byłoby problematyczne.

Niestety zdolności ochronne melaniny, choć chroni przed pełnym spektrum promieniowania, są słabe, odpowiadające SPF rzędu 2-3. W związku z tym nie stosuje się melaniny jako samodzielnego filtru, jednak nadal jest cennym dodatkiem do produktów ochronnych. Prócz wspomagania ochrony anty-UV, służy w nich ona jako silny i skuteczny antyutleniacz, szczególnie jeśli stosowana jest łącznie z witaminą E. Potrafi zwalczyć nawet do 80% wolnych rodników przy stężeniu w kosmetyku zaledwie 0,005 – 0,01%.

Tłuszcze roślinne jako filtry naturalne

Tłuszcze roślinne absorbują promieniowanie zarówno UVB jak i UVA, jednak ich zdolności pochłaniania promieniowania są wielokrotnie niższe niż substancji syntetycznych. Właściwości promieniochronne wykazują głównie tłuszcze o wysokiej zawartości NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) – np. biooleje z kwasem gamma-linolenowym (GLA), sprzężony kwas linolowy (CLA – conjugated linoleic acids) czy alfa-linolenowy. Podobne właściwości wykazują także tłuszcze zawierające cenne glicerydy kwasów oleinowego i oleinolinolenowego oraz składniki antyoksydacyjne i przeciwwolnorodnikowe, obecne we frakcji niezmydlającej tłuszczu (karotenoidy, tokoferole, fitosterole, terpeny i in.).

Substancje niezmydlające się to takie składniki tłuszczu, które są nierozpuszczalne w wodzie. Podwyższają one wartość tłuszczów używanych w kosmetykach przeciwpromieniowych, gdyż zawierają bogactwo substancji o właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwwolnorodnikowych. Oleje, które w trakcie produkcji poddawane są zbytniej rafinacji (oczyszczeniu) tracą składniki niezmydlające się, a tym samym wartości promieniochronne i antyoksydacyjne. W celu poprawy własności ochronnych przed promieniowaniem do olejów czasem dodaje się pomarańczowe barwniki roślinne – karotenoidy, które są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach.

Masło Shea (karite)

Jest to tłuszcz z orzechów afrykańskiego drzewa masłowego – Masłosza (Vitellaria paradoxa). Dzięki zawartości kwasu cynamonowego posiada dobre właściwości ochronne przed UVB, jednak o niskim współczynniku fotoprotekcji, o wartości SPF rzędu 2-4. Jest niezwykle delikatne i nie alergizujące, stąd może być stosowane na wszystkie, nawet najbardziej wrażliwe partie ciała.

Masło shea zawiera odżywcze substancje tłuszczowe (kwas gamma-linolenowy, kwas arachidonowy), witaminy E i F, które wzmacniają warstwę rogową skóry i poprawiają jej elastyczność oraz dużo fitoestroli, działających głównie przeciwzapalnie. Stosuje się je w preparatach kosmetycznych do nawilżania i natłuszczania suchej skóry, jako środek zmiękczający skórę, kojący i przeciwzmarszczkowy, a także na suche końcówki włosów.

Inne tłuszcze roślinne

Właściwości promieniochronne wykazują także niektóre oleje, m.in.:

olej makadamiowy (Oleum Macadamiae)
olej arganowy (Oleum Arganiae)
masło kakaowe (Butyrum Cacao)
olej sezamowy (Oleum Sezami)
olej z awokado (Oleum Perseae, Avocado)
olej babassu (masło wytłaczane z orzeszków palmy atalia – Orbignya oleifera)
olej jojoba (z nasion krzewu Simmondsia chinensis lub S. californica)
olej arachidowy (z orzechów Arachis hypogaea)
olej rokitnikowy (z pestek Hypophae rhamnoides)
masło shorea (z pestek drzewa Shorea robusta)
olej z pestek malin (Rubus Idaeus Raspberry Seed Oil)
olej kokosowy (Oleum Cocois)
olej konopny (Oleum cannabis)
czerwony olej palmowy

Karotenoidy

Karotenoidy to liczna grupa żółtych, pomarańczowych i czerwonych barwników, charakterystycznych dla wielu roślin i alg. Ze względu na zdolność pochłaniania promieniowania UV stosuje się je, rozpuszczone w olejach roślinnych, jako uzupełnienie filtrów syntetycznych w preparatach ochronnych. Jednocześnie należą także do nielicznych substancji działających także od wewnątrz – dieta obfitująca w karotenoidy zwiększa bowiem odporność skóry na działanie słońca i zapobiega nowotworom skóry.

Karotenoidy najczęściej klasyfikuje się je w dwóch podstawowych grupach. Pierwszą z nich stanowią układy węglowodorowe, czyli karoteny, do drugiej zaś zaliczamy ich pochodne tlenowe znane jako ksantofile.

Najbardziej znane i rozpowszechnione w przyrodzie karotenoidy, należące do grupy karotenów, to β-karoten (beta-karoten) i likopen. Występują m.in. w marchwi, pomidorach, papryce. W ostatnich latach, karotenoidy wykorzystywane w kosmetyce pozyskiwane są często z glonów morskich – alg z rodzaju Dunaliella sp. i Spirulina sp., hodowanych na farmach glonowych, głównie w Izraelu i Australii.

Beta-karoten, prócz innych swoich cennych właściwości, stanowi ważny czynnik fotoochrony skóry. Zapobiega jej nadwrażliwości i uczuleniu na słońce, a także działa antyoksydacyjnie, zabezpieczając organizm przed wolnymi rodnikami. Pobudza procesy odpornościowe, wspomaga system regenerujący, zapobiega zmianom nowotworowym. Szczególne znaczenie ma jego funkcja przeciwrakowa w przypadku niektórych form raka skóry, generowanych przez promienie słoneczne czy też niektóre substancje chemiczne. Najczęściej używaną jego formą są wyciągi olejowe wprowadzane do fazy tłuszczowej emulsji.

Likopen z kolei, będąc silnym antyoksydantem, neutralizuje procesy wywołane przez promieniowanie UV, głównie reakcje wolnorodnikowe będące jedną z przyczyn uszkodzeń komórek skóry.

Należąca do ksantofili astaksantyna jest związkiem wytwarzanym przez niektóre algi oraz plankton. Występuje również u ryb i owoców morza żywiących się tymi roślinami – spotykamy ją w mięsie łososia, pstrąga, czerwonego morskiego leszcza, krewetki, homara, kryla. Najbogatszym jej źródłem są jednak mikroalgi Haematococcus pluvialis.

Astaksantyna chroni skórę przed poparzeniem, ale także zaliczana jest do wyjątkowo efektywnych antyutleniaczy – zabezpiecza przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, zarówno tych powstających w naturalnych przemianach zachodzących w organizmach, jak i tych, które namnażają się pod wpływem szkodliwych czynników zewnętrznych. Astaksantyna sprzyja leczeniu wcześniej uszkodzonej skóry, zapobiega zmianom w DNA spowodowanym promieniowaniem UVA i degradacji kolagenu, powstawaniu piegów i przebarwień. Dzięki tym właściwościom pełni ona istotną rolę w ochronie przed fotooksydacyjnym działaniem promieniowania UV, podrażnieniom, procesom starzenia się, nowotworom.

Na początku naszego wieku w Kanadzie, Japonii i w Europie przeprowadzono szereg badań, potwierdzających zdolność działania astaksantyny jako ekranu przeciwsłonecznego. Wykazano w nich, m.in., że wydłuża ona czas ekspozycji na słońcu bez wywołania rumienia – w jej obecności wartość faktora SPF wzrasta o około 4 jednostki. Dla najlepszych efektów zalecane jest stosowanie astaksantyny jednocześnie wewnętrznie, dostarczając ją w żywności i suplementach diety, oraz zewnętrznie – w kosmetykach.

Wyciągi roślinne jako filtry naturalne

Rośliny lecznicze i ich ekstrakty także wykazują właściwości ochronne przed promieniowaniem UV, jednak, podobnie jak w przypadku wszystkich filtrów naturalnych, ochrona ta nie daje wysokich wartości indeksu ochronnego. Jednak zawartość tych substancji w preparatach kosmetycznych, dzięki nietypowemu zakresowi absorpcji, znakomicie uzupełnia filtry syntetyczne. Poza tym, trudno nie doceniać ich wartości w kontekście łagodzenia skutków promieniowania.

Juglon

To brązowy barwnik zawarty w liściach, korzeniach i łupinach orzecha włoskiego (Juglans regia). Wyciąg z orzecha włoskiego w stężeniu 1-5 % pochłania w pewnym stopniu promieniowanie z zakresu UVB i częściowo UVA. Jego zdolności promieniochronne rosną wraz ze wzrostem stężenia w preparacie.

Korzeń tarczycy bajkalskiej

Scutellaria baicalensis – tarczyca bajkalska, to roślina rosnąca głównie w Chinach i od pradawnych czasów wykorzystywana w medycynie chińskiej. Obecnie ekstrakt z korzenia tej rośliny wykorzystywany jest w kosmetyce, ze względu na zawartość flawonoidów – silnych i skutecznych antyutleniaczy, takich jak bajkalina, bajkaleina czy wogonina. Bajkalina i wogonina pochłaniają promieniowanie słoneczne i co niezwykle rzadkie dla ekstraktów roślinnych – zarówno UVB jak i UVA. Bajkalina dodatkowo hamuje aktywność tyrozynazy – enzymu odpowiedzialnego za powstawanie plam pigmentacyjnych w efekcie nadprodukcji melaniny.

Co więcej, ten naturalny filtr posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, dzięki czemu stosowany jest do leczenia trądziku, chorób skórnych, w maściach dla niemowląt leczących odparzenia oraz jako naturalny środek konserwujący w preparatach kosmetycznych. Istnieją już również na rynku preparaty wybielające zawierające wyciąg z tarczycy bajkalskiej.

Zielona herbata

Dzięki polifenolom, garbnikom i flawanolom zielona herbata ma właściwości antyoksydacyjne, antyrakowe oraz promieniochronne. Prócz ochrony przed promieniowaniem słonecznym ekstrakt z zielonej herbaty wspomaga naprawę i regenerację już istniejących zniszczeń skóry, a także gojenie oparzeń słonecznych. Zastosowany przed opalaniem hamuje poparzenie powodowane przez UVB.

Arnika górska

Arnica montana, czyli arnika górska w stężeniu ok. 3% absorbuje w pewnym stopniu promieniowanie z zakresu UVB i UVA II. Ponieważ wyciąg z arniki wzmacnia naczynka krwionośne, jego dodatek do preparatu ochronne jest skutecznym sposobem ochrony cery naczynkowej.

Korzeń ratanii

Ratania, inaczej pastwin trójpręcikowy (Krameria triandra) jest krzewem rosnącym w Andach. Wyciąg z korzenia ratanii zawiera sporą ilość (10-15%) garbników katechinowych o działaniu ściągającym, przeciwbakteryjnym i fotoabsorbcyjnym.

Inne wyciągi z roślin:

Z kwiatostanów (koszyczków) kocanki włoskiej (Hellicrisum italicum)
Z kwiatostanów (koszyczków) kocanki piaskowej (Helichrysum arenarium)
Rumianek lekarski (Chamomilla recutita)
Z kory kruszyny europejskiej (Rhamnus frangula)
Z liści i soku lub żelu z aloesu (Aloe sp.)

Kwas ferulowy

Kwas ferulowy (Ferulic Acid) to organiczny związek chemiczny – fenol, pochodna kwasu cynamonowego. Występuje w wielu roślinach, między innymi w liściach, nasionach i korze drzew iglastych, w ziarnach zbóż – pszenicy, ryżu, kukurydzy i żyta. Wykazuje wysoką aktywność przeciwrodnikową oraz przeciwsłoneczną, dzięki czemu pełni w kosmetykach funkcje naturalnego filtru anty-UV, antyoksydantu i humektantu.

Kwas ferulowy wykazuje dobre absorbowanie promieniowania z zakresu 280-340 nm, czyli promieniowania UVB i krótkich fal UVA, czyli UVA II. Jego użycie w preparatach kosmetycznych pozwala uzyskać stopień ochrony równy SPF 3-5. Posiada właściwości stabilizujące witaminę C i witaminę E, zatem kosmetyki zawierające wszystkie trzy składniki, dzięki efektowi synergicznemu, są bardziej skuteczne, efektywne i trwałe.

Genisteina

Genisteina to związek pochodzenia roślinnego z grupy izoflawonoidów, którego bogatym źródłem są ziarna roślin z rodziny Fabaceae, czyli min. soja, fasola, ciecierzyca, groch, lucerna, koniczyna czy soczewica. O znaczeniu genisteiny w nierównej walce ze starzeniem się napiszę obszerniej w dziale Odmładzające składniki, a tymczasem wspomnę tylko o jej właściwościach ochronnych na skórę uszkodzoną przez promieniowanie UVB oraz hamujących rozwój nowotworów spowodowanych promieniowaniem UV.

Genisteina aplikowana na skórę przed i po opalaniu w znacznym stopniu hamuje przerost naskórka z nieprawidłościami na poziomie komórkowym, wywołanymi przez promieniowanie UVB. Działając na naszą skórę podwójnie – antyoksydacyjnie oraz ochronnie, genisteina pomaga nam dłużej zachować młody wygląd oraz poprawić jakość naszej skóry na dłuższy czas.

Ponieważ genisteina przypomina budową naturalny estrogen, zaliczana jest do tzw. fitoestrogenów, czyli estrogenów roślinnych. W okresie menopauzalnym, kiedy aktywność gruczołów wydzielania wewnętrznego znacznie spada, zmniejsza się produkcja hormonów wytwarzanych przez te gruczoły. M.in. jajniki wytwarzają mniej estrogenów mających ogromny wpływ na skórę, jej strukturę chemiczną, właściwości mechaniczne oraz aktywność fizjologiczno-metaboliczną. Wywołuje to widoczne zmiany zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej – następuje częściowa degradacja kolagenu i rozluźnienie jego splotów, wraz z wiekiem zmniejsza się też jego ilość oraz gęstość, średnio o 2% rocznie. Z powodu tych procesów skóra staje się cieńsza, mniej elastyczna, wiotka. Dzięki swojemu podobieństwu do estrogenów, genisteina podana miejscowo ma działanie odmładzające – skóra odzyskuje gęstość, sprężystość, elastyczność, ujednolica się jej koloryt. Jednocześnie zmniejszają się zmarszczki i wzmacniają naczynia krwionośne oraz płaszcz lipidowy skóry, pełniący funkcje ochronne. Genisteina przy tym bardzo łatwo się wchłania, przez co działa szybko i efektywnie. Ponieważ wykazuje działanie słabsze niż estrogeny, nie zachodzi ryzyko jej przedawkowania.

Kwas L-askorbinowy

Popularna witamina C, czyli forma lewoskrętna kwasu askorbinowego jest silnym i efektywnym antyoksydantem, zwalczający wolne rodniki i wspomagającym ochronę przeciwsłoneczną. Stymuluje także syntezę kolagenu, którego ilość spada wraz z wiekiem, ma właściwości przeciwzapalne, poprawia gojenie oraz rozjaśnia przebarwienia.

Witamina C nie działa jako filtr przeciwsłoneczny sama z siebie, nie blokuje ani wchłania promieniowania słonecznego, ale zastosowana miejscowo chroni skórę przed rumieniem i oparzeniem słonecznym powodowanym przez promieniowanie UVB, a po ekspozycji na słońcu zmniejsza rumień i nasilenie reakcji zapalnej.

Witamina E

Witamina E jest częstym dodatkiem do kremów ochronnych z filtrem, i zdecydowanie warto wybierać takie preparaty, które są wzbogacone jej obecnością. Ma ona bowiem, prócz swoich właściwości przeciwrodnikowych i przeciwzapalnych, także pewną zdolność ochrony naszej skóry przed oparzeniem słonecznym powodowanym przez promieniowanie UVB. Łagodzi ona także skutki poparzenia, takie jak rumień, obrzęki i nadwrażliwość. Jak wykazują badania, po miejscowym zastosowaniu witaminy E, zmniejszeniu ulega nawet 40-50% tych niekorzystnych objawów. Istnieją również inne badania, przeprowadzone przez firmę Hoffmann – La Roche, które wykazały zdolność witaminy E do podwyższania wartości faktora SPF. Z kolei zastosowanie witaminy E przed ekspozycją na słońce wspomaga ochronę przed niszczącym działaniem promieniowania UV. Specjaliści zalecają w związku z tym, jeszcze przed latem, kurację preparatami o wysokim stężeniu witaminy E (np. 5%), co pomoże wzmocnić ochronę naszej skóry i zapobiec procesowi jej fotostarzenia.

Witamina E jest także cennym składnikiem preparatów po opalaniu, gdyż ma działanie przeciwzapalne, przyspieszające gojenie się ran i odtwarzanie nowej tkanki.

Filtry naturalne – podsumowanie

Filtry naturalne, póki co, nie zastąpią nam specjalistycznych kosmetyków chroniących przed promieniowaniem słonecznym. Jednak warto stosować je łącznie z preparatami ochronnymi, gdyż skutecznie wzmacniają ochronę przeciwsłoneczną, a dodatkowa, nawet niska ochrona anty-UV zawsze jest wartościowa. Poza tym, filtry naturalne zawierają wiele innych związków aktywnych korzystnie wpływających na naszą skórę, a także w większości działają jako antyutleniacze, które niszczą wolne rodniki powstałe pod wpływem promieniowania UVA.

Źródło:

photo credit: CIFOR via photopin cc