Uroda 40 plus – substancje nawilżające skórę

Wbrew powszechnym opiniom rolą nawilżania nie jest wprowadzanie w skórę wody, lecz ograniczanie jej ucieczki ze skóry właściwej. Nawilżanie skóry sprowadza się więc do zwiększenia ilości wody związanej strukturalnie, niemigrującej oraz do wzmocnienia barier utrudniających przenikanie wody do powierzchni i odparowywanie. Istotą nawilżania skóry jest zahamowanie przepływu wody przez zmniejszenie gradientu (różnic stężenia w poszczególnych warstwach), zwiększenie zdolności wiązania wody w skórze i tworzenie układów barierowych.

Jakie funkcje musi spełniać kosmetyk nawilżający, aby prawidłowo spełniał swoją rolę? Są to:

1. —Bezpośrednia regeneracja i uzupełnianie barier:
   • —tworzenie sztucznych barier – okluzja hydrolipidowa
   • —wzmacnianie barier naturalnych – uzupełnianie lipidów warstwy rogowej oraz uzupełnianie NMF i struktur wiążących wodę
   • —przyspieszanie odnowy – stymulacja ogólna i specyficzna
2. R—egulacja, usprawnianie i stymulacja odtwarzania barier (pośrednie działanie nawilżające) – alfa-hydroksykwasy, witamina A
3. —Ochrona składników bariery (pośrednie działanie nawilżające) – filtry przeciwsłoneczne i substancje przeciwrodnikowe (antyutleniacze)

—Aby powyższe funkcje były spełnione kosmetyk nawilżający powinien zawierać co najmniej kilka składników, o różnorodnych funkcjach i działaniu. Warto wiedzieć, których z nich powinniśmy szukać w kosmetykach, w zależności od cech i potrzeb naszej skóry – inaczej bowiem dobieramy krem będą posiadaczkami cery dojrzałej, cery suchej, odwodnionej czy tłustej przesuszonej.

Substancje nawilżające – podział

Zanim opiszę składniki nawilżające  w kosmetykach, chciałabym krótko wyjaśnić kilka istotnych pojęć chemicznych, które w kontekście działania składników nawilżających będą się niżej pojawiać i powtarzać. Część z nich jest nam dobrze znana, część mniej – warto zatem je usystematyzować.

Substancje hydrofobowe – substancje, które unikają kontaktu z wodą, odpychają ją.

Substancje hydrofilne – inaczej hydrofilowe – substancje, które dążą do kontaktu z wodą i z łatwością się z nią łączą.

Substancje higroskopijne – substancje, które pochłaniają wodę, są podatne na wchłanianie wilgoci lub wiązania się z wodą.
Substancji higroskopijnych nie należy mylić z hydrofilowymi. Związki higroskopijne muszą być z definicji również hydrofilowe, ale prócz łatwości łączenia się z wodą posiadają również zdolność do wchłaniania dużych ilości wody. Substancje hydrofilowe łatwo mieszają się z wodą, ale nie koniecznie muszą ja wchłaniać.

Okluzja – w kosmetyce jest to wytworzenie na skórze cienkiej warstwy (filmu), która chroni skórę przed nadmierną utratą wody. Substancje okluzyjne są również zwane błonotwórczymi.

Humektanty – związki silnie higroskopijne, o dużej zdolności trwałego absorbowania wody, powodujące zwiększenie stopnia uwodnienia warstwy rogowej naskórka. Humektanty są wykorzystywane w kosmetyce jako nieokluzyjne składniki nawilżające.

Emolienty – preparaty nawilżające i natłuszczające skórę. Pomagają w odtworzeniu i wzmocnieniu bariery skórnej. Uzupełniają w skórze lipidy międzykomórkowe oraz substancje wiążące wodę w skórze, tworzą na skórze warstwę ochronną (okluzyjną), umożliwiającą zatrzymanie nawilżenia.

Inne terminy związane z nawilżaniem skóry – takie jak cement międzykomórkowy, NMF czy TEFL opisałam w poprzednim poście Woda w skórze.

W literaturze można spotkać kilka różnych podziałów składników nawilżających, w zależności od zadania jakie spełniają. Każdy z nich grupuje, w zależności od przyjętych kryteriów podziału, najczęściej spotykane w kosmetykach aktywne składniki nawilżające, które warto znać i warto wiedzieć, których z nich szukać w wybieranych przez nas kosmetykach.

Jeden z funkcjonujących podziałów wyróżnia cztery grupy składników nawilżających:

1. Hydrofobowe substancje błonotwórcze
2. Hydrofilowe substancje błonotwórcze
3. Substancje higroskopijne – niskocząsteczkowe substancje nawilżające
4. Składniki regulujące lipidowy cement międzykomórkowy

Hydrofobowe substancje błonotwórcze

Tworzą cienki film na powierzchni skóry (efekt okluzyjny), przez co zmniejszają odparowywanie wody i zapobiegają odwodnieniu skóry. Zalicza się do nich:

• Węglowodory
  • wazelina (Petrolatum)
  • olej wazelinowy i parafinowy (Mineral Oils)
  • parafiny (Paraffinum Liquidum)
  • ozokeryt – wosk ziemny (Ozokerite)
  • cerezyna – rafinowany wosk ziemny (Ceresin)
  • skwalen (Squalene)
  • skwalan (Squalane)

• Woski
  Woski roślinne i zwierzęce tworzą na skórze warstwę ochronną, tzw. okluzje nieciągłą.
  • wosk pszczeli (Cera Alba)
  • wosk Karnauba z liści kopernicji (Cera Carbauba)
  • wosk Candelilla z liści wilczomlecza (Euphorbia Cerifera / Candelilla Wax)
  • estry wyższych kwasów tłuszczowych
  • syntetyczne substytuty wosków

• Alkohole tłuszczowe
  Alkohole tłuszczowe to ciała stałe podobne do wosku, które otrzymuje się z kwasów tłuszczowych. Są niedrażniącymi środkami zmiękczającymi, natłuszczającymi i wygładzającymi skórę, jednak niektóre z nich w większych ilościach mogą zatykać pory i powodować wypryski.
  • alkohol cetylowy (Cetyl Alkohol)
  • alkohol stearynowy (Stearyl Alcohol)
  • alkohol cetylostearylowy

• Płynne i syntetyczne estry kwasów tłuszczowych
  Woski ciekłe i woski syntetyczne.
  • mirystynian izopropylu (Isopropyl Myristate)
  • palmitynian izopropylu (Cetyl Isopropyl)
  • olej jojoba – ciekły wosk z nasion krzewu jojoba (Simmondsia Chinensis / Jojoba Seed Oil)

• Silikony
  Silikony w kosmetykach, między innymi, pełnią funkcje emolientów. Tworzą na skórze cienką warstwę zabezpieczającą ją przed utratą wody. Są one, podobnie jak oleje mineralne, składnikiem kontrowersyjnym. Z jednej strony są obojętne dla skóry, nie powodują alergii, pomagają zachować w niej wilgoć, a nawet chronią przed detergentami i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Z drugiej strony, ze względu na swoją trwałość, są trwałe i bardzo ciężkie do usunięcia, a pozostawione na skórze ich resztki mogą zatykać pory i nasilać stany zapalne.

Hydrofilowe substancje błonotwórcze

Mają zdolność do zatrzymywania wody. Zalicza się do nich:

• Makrocząsteczki biologiczne hydrofilowe, które po odparowaniu wody pozostawiają na skórze ochronną warstwę
  • kolagen (Kolagen)
  • kwas  hialuronowy (Hialuronic Acid) i jego sól sodowa (Sodium Hialuronate)
  • elastyna (Elastin)
  • glikozoaminoglikany (GAG)
  • chitozan (Chitosan)
• Substancje hydrofilowe o właściwościach żelujących
  • karbopol (Carbopol)
  • CMC – karboksymetyloceluloza (Carboxymethylcellulose)
  • HEC – hydroksyetyloceluloza (Hydroxyethylcellulose)
  • żel z aloesu (Aloe Barbadensis Leaf Juice)
  • żele z galaktomannanów z owoców drzewa tara

Substancje higroskopijne – niskocząsteczkowe substancje nawilżające

Zapewniają efekt nawilżający lub higroskopijny, wiążąc wodę na powierzchni skóry i w warstwie rogowej naskórka. Substancjami tymi są:

• Humektanty – alkohole wielowodorowe:
  • gliceryna
  • sorbitol
• Składniki NMF – stosowane osobno lub w mieszaninie:
  • PCA – kwas pirolidonokarboksylowy
  • mocznik
  • mleczan sodu lub amonu
  • mieszanina kwasu mlekowego i mocznika
  • mieszaniny aminokwasów
  • kompleksy nawilżające
• Glikol propylenowy

Składniki regulujące lipidowy cement międzykomórkowy

• Ceramidy
• Fosfolipidy
• Lanolina
• Wielonasycone kwasy tłuszczowe (WNNKT)
• α-hydroksykwasy (AHA)
  • mlekowy
  • glikolowy
  • jabłkowy
  • cytrynowy
  • inne
• Ceramidy + WNNKT + cholesterol – tworzą mieszaninę bardzo zbliżoną do lipidów cementu międzykomórkowego

Inny podział składników nawilżających obejmuje trzy grupy substancji:

• Składniki hydrofilowe, które wiążę wodę na 2 sposoby:
  • na powierzchni naskórka – kwas hialuronowy, kolagen, kwas pirolidonokarboksylowy – PCA, sorbitol, chitozan
  • wnikają w naskórek i wiążą wodę w wierzchnich warstwach naskórka – glicerol / gliceryna, glikol propylenowy, glikol butylenowy, pantenol, kwas mlekowy, kwas glikolowy, mocznik, aminokwasy, mleczan sodu
• Składniki hydrofobowe o działaniu okluzyjnym – oleje mineralne: olej parafinowy, parafina, wazelina; woski stałe: wosk pszczeli; woski ciekłe; pochodne silikonów; euceryna
• Składniki modyfikujące barierę ochronną naskórka – kwasy tłuszczowe, cholesterol, ceramidy

Substancje nawilżające

Uroda 40 plus – składniki nawilżające skórę

Oleje mineralne

Oleje mineralne to węglowodory znane także jako parafiny, produkty uboczne destylacji ropy naftowej, używane w kosmetykach po jej bardzo dokładnym oczyszczeniu. Należą do grupy emolientów – tworzą na skórze warstwę ochronną, która silnie hamuje ucieczkę wody z naskórka i której nie da się zmyć bez dodatku silnych detergentów, ponieważ parafiny nie są rozpuszczalne w wodzie. Stosowane na skórze w postaci czystej mogą powodować zaburzenie funkcji barierowych skóry, tworząc tzw. okluzje ciągłą, która całkowicie hamuje TEWL – przeznaskórkową utratę wody. Działają na skórę wyłącznie powierzchniowo – nie wnikają do warstwy rogowej, ani do żywych warstw naskórka i skóry. Tym samym nie mogą wywoływać reakcji podrażnieniowych, alergicznych, nie mogą również kumulować się w organizmie.

Mimo, że nie udowodniono negatywnych skutków działania olejów mineralnych, są one bardzo kontrowersyjnym składnikiem kosmetyków. Jej przeciwnicy dowodzą, że oleje mineralne zatykają pory, uniemożliwiają skórze oddychanie, utrudniają wchłanianie substancji aktywnych, gojenie, regenerację, pocenie i wydalanie toksyn, na dłuższą metę wysuszają skórę, która przestaje produkować lipidy, będące składnikiem naturalnej bariery ochronnej naskórka. Obrońcy olejów mineralnych obalają te mity, choć przyznają, że kosmetyki z olejami mineralnymi nie nadają do pielęgnacji wszystkich rodzajów cery. Nie powinny ich używać osoby o cerze tłustej, z rozszerzonymi porami, łojotokowej, ze skłonnością do nadmiernego wydzielania sebum, ponieważ powodują one błyszczenie się skóry, oraz mogą działać komedogennie, czyli powodować tworzenie się zaskórników. Prawdą jest również to, że zbyt częste stosowanie olejów mineralnych może prowadzić do przesuszenia skóry, pozbawiając ją naturalnej bariery ochronnej. Efekt ten zostaje jednak wyeliminowany, jeśli zastosujemy w kosmetyku mieszaniny kilku substancji.

Należy zatem bardzo indywidualnie rozważać korzyści i niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem olejów mineralnych w pielęgnacji skóry. Pamiętać o ich zbawiennym działaniu natłuszczającym, szczególnie istotnym dla suchej, alergicznej skóry, a jednocześnie zachować ostrożność związaną z ryzykiem przesuszenia skóry czy zatkania porów.

Oleje mineralne w kosmetykach można spotkać pod wieloma nazwami:

Parafina:

• Paraffinum Liquidum
• Paraffin
• Synthetic Wax
• Isoparaffin
  

Olej mineralny: Mineral Oil

Wazelina:

• Vaseline
• Petrolatum

Cerezyna: Ceresin

Węglowodory alifatyczne:

• Isododecane
• Isobutane
• Isohexadecane

Ozokeryt: Ozokerite

Wosk parafinowy: Cera Microcristallina

Kolagen

INCI: Collagen

Kolagen to główne białko tkanki łącznej, zbudowane wyłącznie z aminokwasów, występujące w ciele ludzi i zwierząt i stanowiące 30% wszystkich białek ustroju. Należy do tzw. białek włóknistych, czyli fibrylarnych skleroprotein. Kolagen występuje w wielu tkankach organizmu ludzkiego, a jego budowa jest zróżnicowana w zależności od miejsca występowania i funkcji jakie pełni. Szczegóły procesu tworzenia się kolagenu nie są dobrze poznane, wiadomo jednak, że wymaga on stałego stężenia witaminy C w organizmie. Istnieje 12 sklasyfikowanych i poznanych typów kolagenu, ale wiadomo jest, że istnieją też inne jego rodzaje o niewyjaśnionych dotąd funkcjach w organizmie.

Kolagen w tkance łącznej występuje w połączeniu z innymi białkami strukturalnymi (elastyną) i mukoplisacharydami (kwas hialuronowy). Struktura ta, zwana proteoglikanem, jest swoistym szkieletem tkanki łącznej. Nadaje skórze elastyczność i napięcie oraz podtrzymuje zewnętrzne warstwy skóry, będąc jednocześnie łącznikiem naskórka ze skórą właściwą. Oprócz własności podporowych, proteoglikan pełni rolę rezerwuaru wody w skórze i jest odpowiedzialny za utrzymanie jej nawilżenia na właściwym poziomie. Sam kolagen wykazuje się niezwykłą zdolnością wiązania wody. Około 20-40% wody zawartej w ciele człowieka znajduje się w skórze, a z tego aż 70% magazynowane jest właśnie przez kolagen. Z wiekiem kolagen ulega przekształceniom – z kolagenu rozpuszczalnego do postaci nierozpuszczalnej, w wyniku czego powstają formy białka, posiadające mniejszą zdolność do zatrzymywania wilgoci. W efekcie skóra staje się sucha, pomarszczona i łatwo traci sprężystość.

Kolagen w kosmetykach to kolejny składnik budzący kontrowersje. Sceptycy uważają, że cząsteczki tego białka są zbyt duże, aby wniknąć w skórę, mogą jedynie poprawić wygląd naskórka. Przedstawiciele firm kosmetycznych przekonują, że nowoczesne preparaty kolagenowe podawane w postaci liposomalnej, często wzbogaconych witaminą C, mają zdolność przenikania wgłąb naskórka, gdzie działają jako środek wiążący wodę. Z kolei producenci kolagenu wyjaśniają, że przenikanie tego białka do komórek skóry właściwej i do wytwarzających go fibroblastów i keratynocytów jest niemożliwe i niepotrzebne, bo mechanizm transepidermalności kolagenu polega na czymś zgoła innym. Kolagen nakładany na skórę zwiększa ilość kolagenu w macierzy zewnątrzkomórkowej, która jest rusztowaniem w skórze właściwej, naskórku i w połączeniu skórno-naskórkowym. Macierz zewnątrzkomórkowa składa się głównie z wody, kolagenu, elastyny, glikoprotein i węglowodanów tworzących siatkę proteinową, której gęstość decyduje o jędrności i elastyczności skóry.

Bez względu na to czy kolagen w kremach działa w głębi naskórka i w skórze właściwej, z całą pewnością działa na powierzchni skóry, gdzie jest doskonałym środkiem filmotwórczym, charakteryzującym się doskonałymi własnościami błonotwórczymi. I w tym kontekście działa fantastycznie nawilżająco, regenerująco, sprzyja wygładzaniu blizn, łagodzeniu zmian po opalaniu i po oparzeniach. Jest bardzo dobrze tolerowany przez skórę, nie alergizuje ani nie podrażnia.

Poza tym, możemy skutecznie pobudzić fibroblasty produkujące kolagen w naszej skórze, stosując odpowiednią dietę, używając kosmetyków zawierających niektóre aktywne składniki i poddając się zabiegom kosmetycznym:

• retinol – najlepiej w postaci retinoidów stosowanych zewnętrznie
• kwasy AHA (mlekowy, glikolowy) – stosowane przez dłuższy czas i w wyższych stężeniach, powyżej 25%
• kwasy PHA – stosowane w stężeniu 5% i wyższym i o optymalnym pH 3-4,5
• witamina C – w diecie i w preparatach kosmetycznych, o stężeniu minimum 5%
• olej z awokado – e diecie i w kosmetykach
• kwas polimlekowy – zabieg medycyny estetycznej polegający na wstrzyknięciu kwasy w wybrane partie twarzy
• mezoterapia mikroigłowa – zabieg medycyny estetycznej polegający na nakłuciu naskórka twarzy kilkudziesięcioma mikroigiełkami

Kwas hialuronowy

INCI: Hyaluronic Acid, Hydrolyzed Hyaluronic Acid

Kwas hialuronowy należy do glukozaminoglikanów, które razem z elastyną i kolagenem są elementami podstawowymi struktury skóry i kości, a w połączeniu z białkami stanowią poważną część macierzy zewnątrzkomórkowej. Połowa całego kwasu hialuronowego zawartego w organizmie człowieka znajduje się w skórze właściwej i przestrzeni międzykomórkowej. Jak już wspominałam w poprzednim wpisie Woda w skórze – ok. 75% masy ciała ludzkiego stanowi woda, a kwas hialuronowy utrzymuje znaczną jej część, poza tym kontroluje poziom płynu tkankowego w macierzy zewnątrzkomórkowej. Jedna cząsteczka kwasu hialuronowego może związać aż 250 cząsteczek wody. Kwas hialuronowy jest także antyoksydantem – chroni skórę przed szkodliwym promieniowaniem UV.

W miarę upływu lat, czyli starzenia się, zawartość kwasu hialuronowego w skórze maleje, co przyczynia się do zmian zawartości wody w skórze. Do czterdziestego roku życia traci się aż połowę zapasów kwasu hialuronowego. Zmiany w rozłożeniu i dystrybucji kwasu hialuronowego powoduje także promieniowanie UV. Zmniejszona ilość kwasu hialuronowego powoduje zmiany we włóknach kolagenowych, co ma wpływ na starzenie się skóry.

Cząsteczki kwasu hialuronowego są zbyt duże, aby przeniknąć wgłąb skóry. Nawet małocząsteczkowy kwas hialuronowy typu ULMW (Ultra Low Moleculra Weight) o cząsteczkach 3-10 kDa (kilodaltonów) wnika jedynie do głębszych warstw naskórka, ale nie do skóry właściwej. Granicą przepuszczalności dla zdrowej skóry są cząsteczki o masie do 3kDa. Mimo to kosmetyczne zastosowanie kwasu hialuronowego przynosi wymierne korzyści – najmniejsze jego cząsteczki odbudowują uszkodzony naskórek. Dzięki silnym właściwościom higroskopijnym kwas hialuronowy doskonale nawilża skórę, łagodzi, wygładza, poprawia elastyczność i ujędrnia. A dobrze nawilżona warstwa rogowa ułatwia przenikanie substancjom czynnym wgłąb naskórka.

Kwas hialuronowy jest również popularnym produktem mającym zastosowanie w medycynie estetycznej, w postaci zabiegów anti-aging wypełniających i wygładzających zmarszczki.

Elastyna

INCI: Elastin, Hydrolyzed Elastin

Elastyna to białko włóknistym, które razem z kolagenem występuje w tkance łącznej organizmów. Elastyna sprawia, że tkanki po rozciągnięciu odzyskują  pierwotny kształt. Naturalnie cząsteczki elastyny są wydzielane przez fibroblasty do przestrzeni pozakomórkowej. Z wiekiem produkcja elastyny w organizmie spada – nowe włókna są produkowane tylko 25 roku życia, a w wieku 45-50 lat następuje ich całkowity zanik. Skóra traci swoją świeżość i elastyczność, staje się sucha i pomarszczona.

Najkorzystniejsze efekty właściwego nawilżenia skóry można uzyskać stosując w kosmetykach elastynę łącznie z kolagenem, co pozwala utrzymać stałą równowagę wodno-tłuszczową (hydrolipidową) skóry.

Chitozan

INCI: Chitosan

Chitozan jest polisacharydem, czyli wielocukrem, otrzymywanym głównie ze skorupek stawonogów. Ze względu na właściwości nawilżające jest chętnie używany w preparatach kosmetycznych, szczególnie selektywnych i drogich przeznaczonych dla cery suchej i odwodnionej. Preparaty z chitozanem tworzą na skórze film ochronny, chroniący skórę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi takimi jak mróz, wiatr, promieniowanie UV. Przyspiesza gojenie się ran, jest także pomocny w redukcji obrzęków. Nie powoduje uczuleń.

Żel z aloesu

INCI: Aloe Barbadensis, Aloe Barbadensis Leaf Juice, Aloe Barbadensis Leaf Extract

Aloes wchłania się w tkanki 4 razy szybciej niż woda, zapewnia utrzymanie prawidłowego nawodnienia skóry w dłuższym okresie czasu. Poprawia miejscowe krążenie krwi, ujędrnia i regeneruje naskórek, a także dostarcza skórze antyoksydantów. Pomaga utrzymać skórze lekko kwaśny odczyn, dzięki czemu jest ona mniej podatna na podrażnienia. Przyspiesza gojenie się ran i ma działanie antyseptyczne, przyłożony do rany łagodzi ból i obrzęk.

Gliceryna

INCI: Glycerin

Gliceryna to zwyczajowa nazwa glicerolu, pod względem chemicznym to alkohol triwodorotlenowy. Głównym źródłem pozyskiwania gliceryny są tłuszcze roślinne i zwierzęce, które poddane działaniu roztworów zasad ulegają reakcji hydrolizy. Jest nietoksyczna.

Charakteryzuje się właściwościami higroskopijnymi – przyciąga cząsteczki wody z otoczenia i zatrzymuje je na powierzchni skóry nawet do 24 godzin. W naturalny sposób osłania skórę i przenika do przestrzeni międzykomórkowych. Łagodzi, nawilża skórę przesuszoną, skłonną do pierzchnięcia, wygładza i poprawia elastyczność, reguluje procesy prawidłowej odnowy naskórka.

Zalecane stężenie gliceryny to wg jednych źródeł 5 do 15%, a wg innych maksymalnie 5%. Funkcjonuje także teoria, zgodnie z którą efekt nawilżający gliceryny można osiągnąć jedynie przy odpowiedniej wilgotności powietrza. Jeśli spada ono poniżej 65%, gliceryna przyciąga wodę z dolnych warstw skóry, a w efekcie silnie ją wysusza. Niektóre źródła podają, że ma to miejsce jedynie w przypadku, gdy stężenie gliceryny w kosmetyku przekracza 30%, a inne, że już powyżej 5%. Minusem gliceryny jest także jej klejąca konsystencja.

Sorbitol

INCI: Sorbitol

Alkohol heksahydroksylowy, substancja hydrofilowa dobrze rozpuszczalna w wodzie i mocno higroskopijna. W kosmetykach pełni funkcje humektantu, wiąże wodę na powierzchni naskórka, dzięki czemu odpowiednio i skutecznie nawilża, także mocno przesuszoną skórę, ze skłonnościami do pierzchnięcia. Posiada również właściwości wygładzające, poprawiające elastyczność, regulujące procesy prawidłowej odnowa naskórka. Sorbitol penetruje do głębszych partii warstwy rogowej naskórka. Wspomaga stabilizację preparatu kosmetycznego i zabezpiecza przed wysychaniem.

Kwas pirolidonokarboksylowy (PCA)

INCI: Sodium PCA (sodium L-pyroglutamate)

PCA, inaczej kwas pirolidonokarboksylowy lub piroglutaminowy to składnik NMF, czyli naturalnego czynnika nawilżającego, który jest mieszaniną silnie higroskopijnych substancji pozwalających wiązać wodę korneocytom. Zawartość PCA w naturalnym czynniku nawilżającym wynosi 12%, jest zatem drugim, po aminokwasach, składnikiem NMF.

PCA zwykle występuje w postaci soli sodowej (PCA-Na). Jest doskonałym humektantem, ogranicza TEWL (transepifermalną utratę wody), przez co umożliwia poprawę nawilżenia skóry. Dzięki właściwościom higroskopijnym wiąże na powierzchni naskórka duże ilości wody – przy wilgotności 65% potrafi zaabsorować wodę w ilości zwiększającej jego masę o 60% – 1,5 razy więcej niż gliceryna,  razy więcej niż glikol propylenowy i 6 razy więcej niż sorbitol. Jego zaletą jest też konsystencja, nie zmienia lepkości produktu tak jak gliceryna czy sorbitol.

Powinniśmy szukać kosmetyków zawierających PCA pochodzenia naturalnego, gdyż PCA syntetyczny może wykazywać negatywne skutki uboczne w postaci uszkadzania włosów i reakcji alergicznych. Jednak jest to ryzyko związane z możliwością zanieczyszczenia PCA przez N-nitrozoaminy, “czysty” PCA nawet przy stężeniu 50% nie wywołuje podrażnień skóry ani oczu.

Mocznik

INCI: Urea

Mocznik – diamid kwasu węglowego, jest substancją występującą naturalnie w ludzkim organizmie. W NMF znajduje się 7% mocznika i stanowi on 1% masy całego naskórka. Odpowiada na prawidłowe nawodnienie warstwy rogowej naskórka, a spadek jego stężenia powoduje suchość i podrażnienie skóry.

Jest humektantem, w stężeniach do 10% ma silne właściwości nawilżające, przyciąga cząsteczki wody i zatrzymuje je w skórze. Ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwświądowe i przeciwzapalne, co wykorzystywane jest w walce z trądzikiem. Powyżej 10% ma działanie lekko złuszczające, zmiękcza skórę i zwiększa przenikanie składników aktywnych wgłąb skóry. Wyższe stężenia stosuje się w leczeniu egzemy, suchej i łuszczącej się skóry i innych dermatoz.

Istotną właściwością mocznika jest zwiększanie poziomu enzymów syntetyzujących lipidy i ekspresję peptydów antybakteryjnych, co znacząco poprawia funkcje bariery ochronnej skóry. Antybakteryjne właściwości mocznika pozwalają również na zmniejszenie ilości konserwantów w kosmetyku. W środowisku kwaśnym mocznik ulega hydrolizie, dlatego często łączony jest w preparatach z mleczanem sodu, który go stabilizuje. Na koniec – jest to składnik nietoksyczny, dobrze tolerowany przez cery skłonne podrażnień i alergii.

Mleczan sodu

INCI: Sodium Lactate

Mleczan sodu jest humektantem, który wnika w naskórek i wiąże wodę w wierzchnich jego warstwach. Jest składnikiem NMF, w którym stanowi 7% masy. Modyfikuje strukturę keratyny, pozwalając w ten sposób na zwiększone wiązanie wody, w lepszym stopniu niż gliceryna czy sorbitol. Nie jest higroskopijny. W stężeniu 3% pozwala na wzrost nawilżenia skóry do 4 godzin. Ma także właściwości lekko złuszczające.

Aminokwasy

INCI: Amino Acids

Oraz poszczególne aminokwasy, między innymi – Lizyna: Lisin, Glicyna: Glycine, Alanina: Alanine, Cystyna: Cystine, Cysteina: Cysteine, Metionin: Methionine, Prolina: Proline, Betaina: Betaine, Kwas glutaminowy: Glutamic Acid, Seryna: Serine, Kwas asparginowy: Asparagine, Walina:  Valine, Treonina: Threonine, Arginina: Arginine, L-arginine, Leucyna: Leucine, Fenyloalanina: Phenyloalanine, Histydyna: Histidine, Izoleucyna: Isoleucine

Aminokwasy są ważnym składnikiem NMF (40%) i mają znaczący wpływ na nawilżenie skóry. Regulują również funkcje skóry – kontrolują ciśnienie osmotyczne, przez co są odpowiedzialne za dystrybucję wody w skórze. Działają również antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, przyspieszają regenerację i podnoszą odporność skóry, pobudzają produkcję kolagenu.

Aby osiągnąć najlepsze efekty nawilżające, a także zmiękczające i uelastyczniające naskórek preparat kosmetyczny powinien zawierać połączenie aminokwasów w kompleks odwzorowujący ich skład w NMF. Także łączenie kompleksu aminokwasów z innymi składnikami NMF – najczęściej z solami kwasu mlekowego i PCA (kwasem piroglutaminowym), daje lepsze efekty nawilżające.

Glikol propylenowy

INCI: Propylene glycol

Alkohol otrzymywany z tlenku propylenu albo gliceryny lub jako produkt uboczny podczas rafinacji ropy naftowej. Humektant wiążący wodę w wierzchnich warstwach naskórka, substancja higroskopijna. Mocno kontrowersyjny składnik kosmetyków. Przeciwnicy zarzucają mu rakotwórczość, uszkadzanie wątroby, wywoływanie reakcji alergicznych, petrochemiczne pochodzenie. Z kolei zwolennicy obalają te tezy, powołują się na badania zaprzeczające jego kancerogenności, wykazują, że niskie stężenia powodują reakcję alergiczną u niewielkiej grupy badanych – 2,5% odczynów alergicznych wystąpiło dla stężenia 5%, przy czym stężenie w gotowych kosmetykach zwykle nie przekracza 8%, czasem dochodzi do 20%, a podawane przez instytucje badawcze bezpieczne stężenie dla człowiek wynosi aż 50%.

Prócz wątpliwych negatywnych właściwości, glikol propylenowy przede wszystkim nawilża i modyfikuje barierę lipidową, zwiększając w ten sposób przenikalność innych substancji wgłąb skóry.

Pantenol

INCI: Panthenol

Pantenol to prowitamina B5, prekursor witaminy B5, czyli kwasu pantotenowego. W witaminę B5 przekształcany jest po wniknięciu skórę. Jest to hydrofilowa substancja nawilżająca, wiążąca wodę w wierzchnich warstwach naskórka, nadająca skórze miękkość i elastyczność. Wykazuje działanie przeciwzapalne, łagodząco, przyspiesza gojenie ran i proces regeneracji naskórka. Poprawia własności bariery lipidowej naskórka. Niedobry witaminy B5 skutkują między innymi szorstkością i łuszczeniem się skóry. W kosmetykach pantenol stosowany jest składnik nawilżający, łagodzący skutki opalania, zaczerwienienie, podrażnienie i swędzenie skóry.

Ceramidy

INCI: Ceramide

Ceramidy to sfingolipidy – substancje tłuszczowe, które są naturalnym składnikiem lipidów skóry. Są głównym składnikiem (20-50%) spoiwa wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe warstwy rogowej naskórka. W bardziej powierzchniowych warstwach naskórka jest ich więcej. Zabezpieczają naskórek przed utratą wody, wzmagają jej wchłanianie, decydują o sprężystości i elastyczności skóry, a także chronią naskórek przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Synteza ceramidów spada wraz z wiekiem, podczas niektórych chorób, a także zimą – co jest główną przyczyną wysuszenia skóry w tym okresie.

Ceramidy są one cennym surowcem kosmetycznym – wpływają na formowanie lipopodobnych struktur w warstwie rogowej i poprawiają nawilżenie skóry poprzez wytworzenie lipidowej warstwy okluzyjnej zmniejszającej odparowywanie wody ze skóry oraz przyspieszają regenerację. Największą skuteczność w działaniu nawilżającym wykazują mieszaniny zbliżone do lipidów cementu międzykomórkowego, czyli ceramidów w połączeniu z cholesterolem i wolnymi kwasami tłuszczowymi. Ceramidy są wykorzystywane w kosmetykach pielęgnacyjnych do skóry cienkiej, suchej, dojrzałej, a także wrażliwej.

Fosfolipidy

INCI: Lecithin, Phosphatidylcholine

Fosfolipidy, inaczej fosfatydy lub fosfotłuszczowce to tłuszcze złożone, istotny składnik budulcowy błon komórkowych i struktur skórnych. Zawartość fosfolipidów w skórze wynosi 1%. Są to substancje higroskopijne, wykazują działanie natłuszczające i nawilżające, należą do naturalnych emulgatorów typu olej w wodzie (o/w). Dzięki tym właściwościom fosfolipidy w kosmetykach zmiękczają naskórek, ułatwiają penetrację substancji aktywnych z kosmetyków wgłąb skóry oraz uzupełniają spoiwo międzykomórkowe w lipidy.

Fosfolipidy posiadają zdolność tworzenia liposomów, czyli mikroskopijnych pęcherzyków, transportujących substancje aktywne, którymi są wypełnione, do wnętrza naskórka. Ponieważ skład liposomów przypomina strukturę lipidową skóry, możliwe jest dostarczanie jej wyższych stężeń składników aktywnych, a powłoka liposomowo-fosfolipidowa wbudowuje się lipidy spoiwa międzykomórkowego.  Fosfolipidy regulują również pracę gruczołów łojowych, zapobiegają przetłuszczaniu się skóry, a także włosów. Jedynym z fosfolipidów najczęściej spotykanym w kosmetykach jest lecytyna.

Lanolina

INCI: Lanolin

Lanolina jest wydzieliną gruczołów łojowych owiec, które przed okresem strzyżenia odkładają na wełnie grubą warstwę naturalnego tłuszczu, mającego chronić je przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Wełna jest odtłuszczana i w ten sposób odzyskuje się materiał wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym – lanolinę. Jej głównymi składnikami są estry i poliestry wysokocząsteczkowych alkoholi i kwasów tłuszczowych, wolnych alkoholi, steroli oraz nikłej ilości kwasów i węglowodorów, dlatego też zaliczana jest do wosków. Skład procentowy poszczególnych składników jest różny, jednak na szczególną uwagę zasługuje frakcja alkoholowa lanoliny, której największą część stanowią sterole, a wśród nich cholesterol, będący naturalnym składnikiem błony komórkowej naskórka i przestrzeni międzykomórkowych cementu międzykomórkowego.

Lanolina nie rozpuszcza się w wodzie, ale może ją wchłonąć dwa razy więcej niż sama waży, tworząc w ten sposób stabilna emulsję typu w/o (woda w oleju), co sprawia, że jest stosowana jako naturalny emulgator. Lanolina reguluje gospodarkę wodną skóry, tworzy na jej powierzchni film okluzyjny zmniejszający parowanie wody z naskórka o ok. 20%. Dobrze przenika także wgłąb naskórka, dlatego bywa wykorzystywana jako nośnik substancji czynnych. Zmiękcza naskórek i wygładza go, działając podobnie jak naturalny łój.

W zależności od sposobu i jakości procesu odzyskiwania lanoliny z wełny owczej, składnik ten może zostać zanieczyszczony detergentami stosowanymi w obróbce wełny. Może to powodować alergie, jednak polepszenie i unowocześnienie metod pozyskiwania lanoliny znacznie zmniejszyło częstość występowania reakcji alergicznych na lanolinę i jej pochodne.

WNNKT

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe należą do kwasów tłuszczowych stanowiących 26% lipidów warstwy rogowej naskórka. Są również głównym budulcem ceramidów, głównego składnika cementu międzykomórkowego. Szczególną rolę wśród kwasów tłuszczowych odgrywają właśnie nienasycone kwasy tłuszczowe o podwójnych lub potrójnych wiązaniach, takie jak kwas linolowy, kwas gamma-linolenowy, arachidonowy – należące do kwasów omega-6 i kwas α-linolenowy – należący do kwasów omega-3. Nie są one wytwarzane w organizmie człowieka, muszą być dostarczane w zdrowej, zbilansowanej diecie.

NNKT są odpowiedzialne za prawidłową strukturę spoiwa międzykomórkowego i płaszcza hydrolipidowego, zapobiegają TEWL, czyli transepidermalnej utracie wody. Odgrywają istotną rolę w procesach metabolicznych skóry i przyspieszają jej regenerację. Dzięki swoim właściwościom nawilżają, zmiękczają i uelastyczniają naskórek. Ich brak powoduje zwiększenie przepuszczalności skóry, a w efekcie jej suchość, szorstkość, wczesne pojawienie się zmarszczek oraz wiotkość skóry.

NNKT stosowane zewnętrznie działają głównie na naskórek. Aby uzyskać efekty ich działania w głębszych warstwach skóry potrzebna jest suplementacja tych kwasów w diecie, co dodatkowo poprawia nawilżenie i zapobiega nadmiernej utracie wody. Bogatym źródłem WNNKT są oleje z kiełków pszenicy, rzeżuchy i słonecznika, olej z awokado, olej z wiesiołka, zawierający aż 80% NNKT, słodkie migdały, pestki winogron, orzechy, ryby morskie.

Kwasy AHA

Kwasy AHA, inaczej kwasy alfa-hydroksylowe lub alfa-hydroksykwasy, to substancje rozpuszczalne w wodzie, przez co działają tylko powierzchniowo, nie mają zdolności przenikania przez warstwę sebum wgłąb skóry i oczyszczania porów. Z tego względu preparaty z kwasami AHA są polecane dla cer suchych, zgrubiałych oraz zniszczonych opalaniem czy paleniem papierosów. Mogą też być pomocne dla cery trądzikowej, ale jedynie w wysokich stężeniach, powyżej 20%, jednak wtedy mogą silnie podrażniać, dlatego zabiegi z kwasami AHA o wyższym stężeniu nie powinny być przeprowadzane samodzielnie w domu. Także stosowanie kwasu migdałowego jest zalecane dla cer łojotokowych, ze względu na rzadkie w tej grupie działanie antybakteryjne.

Kwasy AHA wymagają odpowiedniego pH, w granicy 3-4,5 i w stężeniu równym lub wyższym 5%. Wówczas najskuteczniej złuszczają warstwę rogową naskórka. Jednak zastosowanie niższego stężenia i niższa kwasowość, czyli wyższe pH, także ma walor dla skóry w postaci doskonałego jej nawilżenia.

Działanie kwasów AHA w kosmetykach jest bardzo szerokie – zwiększają one syntezę ceramidów, przez co zmniejszają suchość skóry, poprawiają wygląd skóry ze zmarszczkami, regulują proces rogowacenia naskórka, rozjaśniają cery szare, zniszczone i zmęczone. Zastosowane w wyższych stężeniach pełnią funkcje peelingu chemicznego oraz pobudzają syntezę kolagenu i elastyny.

Rodzaje kwasów AHA występujące w kosmetykach:

• kwas cytrynowy – występuje w owocach, m.in. w cytrusach – cytrynach, ananasach
• kwas glikolowy – występuje w soku z trzciny cukrowej
• kwas jabłkowy – występuje w owocach
• kwas migdałowy – występuje w gorzkich migdałach, pestkach wiśni, moreli
• kwas mlekowy – powstaje w procesie fermentacji cukrów, m.in. cukru mlekowego, występuje w kwaśnym mleku, żurach, kiszonych warzywach i owocach
• kwas winowy – występuje w winogronach i winie

Cholesterol

INCI: Cholesterol

Cholesterol należący do grupy steroli, pozyskiwanych między innymi z opisanej wyżej z lanoliny. Występuje naturalnie w sebum i w cemencie międzykomórkowym warstwy rogowej naskórka. Jest substancją hydrofobową, nierozpuszczalną w wodzie, tzw. emolientem tłustym. Tworzy na powierzchni skóry warstwę okluzyjną, film, zapobiegający odparowywaniu wody z naskórka. Cholesterol łagodzi, natłuszcza oraz efektywnie zmiękcza naskórek – znalazł przez to zastosowanie m.in. w leczeniu łuszczycy.  Nie powinien być stosowany w stanie czystym, gdyż może wykazywać działanie komedogenne – sprzyjać powstawaniu zaskórników.

Witaminy

Witaminy w kosmetykach zwykle nie są wymieniane wśród typowych składników nawilżających skórę, ale nie mogę tu o nich nie wspomnieć. Bowiem witaminy stosowane zewnętrznie odgrywają bardzo ważną rolę w procesach ochrony i odnowy skóry – opóźniają zmiany związane ze starzeniem się skóry takie jak suchość, spadek elastyczności, powstawanie zmarszczek. Działają antyoksydacyjnie, nawilżająco i ochronnie, łagodzą i regulują podziały komórkowe.

Wśród witamin godnych uwagi w kontekście nawilżania czołowe miejsce zajmują witaminy E, C i A.

Witamina A
INCI: Retinol, Retinyl Palmitate, Retinyl Acetate, Retinal

• zatrzymuje wodę w skórze, nadaje jej gładkość i jędrność
• pobudza skórę do produkcji białek naskórkowych i pogrubiania naskórka
• wpływa na syntezę kolagenu i elastyny, przez co poprawia elastyczność skóry
• zwalcza wolne rodniki
• wspomaga walkę z trądzikiem

Witamina E
INCI: Tocopherol, Tocopheryl Acetate

• jest głównym antyoksydantem
• chroni lipidy cementu komórkowego i fosfolipidy błon komórkowych
• uzupełnia braki w strukturach lipidowych warstwy rogowej naskórka
• powoduje spadek utraty wody, a tym samym zwiększa poziom nawilżenia skóry
• stabilizuje w kosmetykach witaminę C
• zwalcza przebarwienia starcze
• przyspiesza gojenie
• poprawia ukrwienie
• zapobiega podrażnieniom
• chroni przed działaniem UVB
• wspomaga leczenie trądziku

Witamina C
INCI: Ascorbic Acid, Ascorbyl Palmitate, Sodium Ascorbate, Calcium Acorbate

• anyoksydant
• delikatnie złuszcza i rozjaśnia
• wpływa na odbudowę witaminy E
• stymuluje przenikanie substancji odżywczych ze skóry do krwi
• wspomaga regenerację
• stymuluje wytwarzanie kolagenu
• sprzyja syntezie lipidów odpowiedzialnych za nawilżenie skóry
• redukuje nadprodukcję sebum

Źródła:

• http://www.doz.pl/czytelnia/a741-Lanolina_w_kosmetyce
• http://www.zrobsobiekrem.pl/pl/c/Kwasy-AHA/16
• http://www.naturalwellbeing.com/learning-center/Sodium_PCA
• http://kosmetycznylab.blogspot.com/2014/04/nawilzamy-skore-na-pca.html
• http://kosmetologia.com.pl/component/content/article/30-informacje/uroda-i-nauka/2582-prawdy-i-mity-o-kwasie-hialuronowym.html
• http://www.poradnikzdrowie.pl/uroda/cialo-higiena/wazelina-10-zastosowan-wazeliny-w-kosmetyce_36749.html
• http://www.kosmopedia.org/bezpieczenstwo_kosmetykow/bezpieczenstwo_skladnikow_kosm/
• http://www.poradnikzdrowie.pl/uroda/cialo-higiena/wazelina-10-zastosowan-wazeliny-w-kosmetyce_36749.html
• http://kosmetologia101.blogspot.com/2011/07/nawilzanie-skory-czesc-i-woda-w-skorze.html
• http://www.fitomed.pl/ceramidy/cms_t/?idt=64

Photo credits: J. Star / Foter / CC BY-NC-SA, CatDancing / Foter / CC BY-NC, Sander van der Wel / Foter / CC BY-NC-SA